Herhangi bir sanatsal üretimle duyusal olarak kurulan ilişkiye geçmenin ilk aşaması o eseri algılama evresidir. Kurulan bu ilişki o sanatsal üretimle ilişki kuran kişinin ilgili sanat üretimiyle ortaya çıkan hazzetme duygusu bu ilişkinin ilk aşamasıdır. Bu aynı zamanda bir izleme ve anlama sürecidir.
İlişki kurulan bu sanatsal üretimi analiz etmek ise duyusal etkileşimin sonrasında oluşan aşamadır. Önce anlamak gerekir. Bunu için duyusal etkileşimden daha fazla şeye yani sezgisel yaklaşım ve teknik bilgi gerekir.
Duyusal ilişki sonrasında fotoğrafı izleyen kişinin herhangi bir fotoğrafı analiz etme amacıyla girdiği ilişkiyi Fotoğrafı okuma ve o eseri yorumlama olarak adlandırıyorum. Sadece fotoğraf değil bütün sanat eseri üretimleri için bu süreç aynıdır.
Haz-izleme-analiz ve yorumlama.
Kişisel olarak benim ilgi ve bilgi alanım fotoğraf olduğu için fotoğraf sanatı üzerinden bir sanat eseri nasıl okunur onu anlatacağım.
Burada iki yol izlenebilir.
Birincisi klasik olarak izlenilen yol; Kompozisyonlar kaideleri üzerinden yorumlama
İkincisi: Fotoğraf tanımlamam üzerinden yani Bakmak görmek ve ifade etmek olarak ifadelendirdiğim fotoğrafın oluşum sürecinin fotoğrafın analizi, teknik, mekanik bilgiden daha fazla bir bilgiyle gereksinimin olduğudur.
Yuvarlak bakıp dikdörtgen elde ettiğimiz görüntü “kadraj-Posure” içindeki lekelerin her yönüyle; içerik, biçim, uygulanan teknik o görüntünün ortaya çıkma sürecidir. Bu süreci okuma veya yorumlama ise Ortaya çıkan o sürecin betimlenmiş unsurların analizi üzerinden fotoğrafa bakan kişinin anlam üretmesi işlemine de fotoğraf okuma diyorum.
Üretimi yapan ve o üretimi okuyan, izleyen kişi arasındaki ilişki çok ilginçtir. Üretimi yapan kişi bir ifadeyi ortaya koyar her okuyan izleyen kişi de bu üretimden kendince mâna üretir.
Fotoğraf okumanın temel ilkesi şudur; Yukarda ifade ettiğim gibi Fotoğrafın üzerinde görünenlerden, temsil ettiklerinden daha farklı ve derin mânaları vardır. Fotoğrafı yorumlarken akla gelebilecek ilk soru; bu fotoğraf göründüğünden başka bize ne anlatmak istiyor.
Sorgulama; Kadraja giren her unsur, leke fotoğrafın sunumu fotoğrafın okuyucusu için tutarlı anlamlar üretebilmesi için çok önemlidir.
Herhangi bir Fotoğrafı okurken o fotoğrafı oluşturan kişinin bir ifade ve amaç doğrultusunda o fotoğrafı oluşturduğu varsayımı üzerinden hareket etmelidir.
Fotoğraf çekerin içerik, biçim, teknik yönelimlerini anlamak, kavramak önemlidir. Bu görsel tercihlerin ivedilendirilmesi ışığı altında sunum koşullarını da dikkate alarak fotoğraf çekerin üretimini kamu ile paylaşım niyeti de birtakım fikirler ortaya koyar.
Fotoğrafı yorumlayan kişi fotoğraftan uzaklaşmadan, sahip olduğu bilgi birikimi ve deneyim doğrultusunda fotoğrafla ve o fotoğrafı oluşturan kişinin niyetiyle ilgili bilimsel, tarihsel., sanatsal, toplumsal ve kültürel bilgi ve fikirlere de ulaşabilir. Bu tamamıyla yorumcunun fotoğraftan çıkardığı ve ürettiği mânadır.
Yorumlama kişinin kültürel birikimi, fotoğraftan ürettiği anlamı da belirleyecek başka bir yorumcunun yorumundan da farklı olacaktır.
Aynı fotoğraf üzerinden Doğu-Batı kültürlerinde farklı manalar çıkarılabilir. Aynı toplumsal yapı içerisinde yaşayan farklı yaşam hikayelerine sahip olan kişiler bile kültürel farklılar fotoğrafı okumasına da farklılaşma olarak yansır. Farklı yorumlar sonucunda yine yukarıda ifade ettiğim gibi fotoğrafa farklı mânalar yükleyebilir. Burada önemli olan yorumların doğruluklarından ziyade tutarlılıklarıdır. Yani bu yorumların ortaya çıkan fotoğrafa uygunluğu. Aynı fotoğrafı izleyip o fotoğrafa farklı mânalar yüklemek tamamıyla kişinin kendi hayal dünyasıdır.
Herhangi bir fotoğraf popüler bir kültür ürünü dahi olsa o görüntüdeki mâna fotoğrafa düzgünce paketlenmiş durağan bir kavram değildir. Fotoğrafı mânalandırma süreci ise süreğendir.ve Fotoğraf ile izleyici arasındaki etkileşim sonucu ortaya çıkar.
İletişim kavramından mâna üretmenin en önemli unsuru olarak görülen göstergebilim fotoğrafı yorumlama konusunda yararlanılabilecek en önemli analiz yöntemidir.
Fotoğrafın bağlamını da unutmamak gerekir. Fotoğrafın aktardığı ifadeye etki eden ve fotoğrafın yorumlanma aşamasında ele alınması gereken bir unsurdur bağlam.
Üretim ve kullanım amacı üretildiği tarihsel dönem, fotoğrafa eşlik eden unsurlar, fotoğrafın sunum biçimi, fotoğrafın izleyici ile buluşma biçim ve mekânı bağlamını oluşturan unsurlardır.
Genellikle fotoğrafçekerlerin başını çektiği fotoğraf izleyicileri bir fotoğrafı analiz etmeden önce kestirmeden sonuca geçme eğiliminde yani doğrudan karar aşamasına geçtiklerinden fotoğraflar üzerinde yapılan seçme, eleme, sıralama vb. gibi şeylere de fotoğraf değerlendirmesi diyoruz.
Fotoğrafın temel kurallarını bilmeyen biri fotoğraf okuyabilir mi? Bu soruyu ortaya bırakıyorum.
Kapak fotoğrafı : Hasan Balcı
@sokaginsesigazetesi@gmail.com
